เปิดรายงานการศึกษา ‘กฎหมายนิรโทษกรรม’ คดีมาตรา 112 เป็นคดีอ่อนไหว และยังไม่ได้ข้อสรุป

นิยามการนิรโทษกรรม

กมธ. ให้นิยามคำว่า ‘นิรโทษกรรม’ คือ การลืม การลืมความผิด การลืมความขัดแย้งที่เคยเกิดขึ้นมาแล้วในอดีต เพื่อให้แต่ละฝ่ายมาอยู่ร่วมกันอย่างสันติสุข และพัฒนาประเทศต่อไปได้

ทั้งนี้ แนวทางการออกกฎหมายนิรโทษกรรม จะนิรโทษกรรมผู้กระทำความผิดที่เกิดจากแรงจูงใจทางการเมือง

นิยามแรงจูงใจทางการเมือง

กมธ. ให้นิยามแรงจูงใจทางการเมืองหมายถึง การกระทำที่มีพื้นฐานมาจากความคิดที่เกี่ยวเนื่องกับเหตุการณ์ความขัดแย้งทางการเมือง หรือต้องการบรรลุเป้าหมายทางการเมืองอย่างใดอย่างหนึ่งในช่วงเวลาที่มีความขัดแย้งหรือเหตุการณ์ความไม่สงบทางการเมือง

ช่วงเวลาคดีที่ได้รับนิรโทษกรรม

ช่วงเวลาในการนิรโทษกรรมที่ กมธ. มีมติออกมาคือ เริ่มตั้งแต่ 1 มกราคม 2548 ถึงวันที่ กมธ. เสนอรายงานต่อสภาผู้แทนราษฎร เพื่อไม่ให้มีบุคคลกระทำหรือแสดงความคิดเห็นที่อาจเป็นความผิดก่อนวันที่กฎหมายมีผลใช้บังคับ

เงื่อนไขนิรโทษกรรมในคดีที่มีความอ่อนไหวของกรรมาธิการและที่ปรึกษาประจำคณะกรรมาธิการที่เห็นด้วยหลักการนิรโทษกรรมคดีที่มีความอ่อนไหวโดยมีเงื่อนไข ว่า

ให้อำนาจคณะกรรมาธิการนิรโทษกรรมซึ่งตั้งขึ้นโดยกฎหมายนิรโทษกรรมมีอำนาจในการกำหนดเงื่อนไขการพิจารณานิรโทษกรรมคดีมาตรา 112
เงื่อนไขการพิจารณานิรโทษกรรมคดีมาตรามาตรา 112 ควรกำหนดแยกเป็นรายคดีแตกต่างกัน ซึ่งขึ้นอยู่กับข้อเท็จจริงแห่งคดีและพฤติการณ์ของผู้ต้องหาจำเลยหรือผู้ต้องขังในแต่ละคดี
สำหรับเงื่อนไขการพิจารณานิรโทษกรรมคดีมาตรา 112 ควรประกอบด้วย 2 องค์ประกอบสำคัญ ได้แก่ กระบวนการนิรโทษกรรม และมาตรการป้องกันการกระทำความผิดซ้ำ ซึ่งคณะกรรมการนิรโทษกรรมจะเป็นผู้กำหนด
กระบวนการนิรโทษกรรมเป็นการสร้างพื้นที่ปลอดภัยเพื่อให้แต่ละฝ่ายมีความคิดเห็นแตกต่างกันได้มีโอกาสเข้าใจซึ่งกันและกัน โดยควรสร้างกระบวนการสารเสวนาให้ผู้ต้องหาจำเลยหรือผู้ต้องขังในมาตรา 112 ได้แถลงความจริงว่าข้อเท็จจริงในคดีนั้นๆ เป็นอย่างไร
คดีใดที่เข้าสู่กระบวนการนิรโทษกรรมแล้วควรให้ชะลอการฟ้องให้ปล่อยตัวชั่วคราวหรือให้จำหน่ายคดีแล้วแต่กรณี จนกว่าคณะกรรมการนิรโทษกรรมจะพิจารณาแล้วเสร็จว่าจะนิรโทษกรรมคดีนั้นๆ หรือไม่
มาตรการป้องกันการกระทำความผิดซ้ำตามกรอบเวลาที่กำหนดเป็นการกำหนดเงื่อนไขระยะเวลาชั่วคราว ให้ผู้ต้องหา จำเลย หรือผู้ต้องขังในคดีมาตรา 112 ปฏิบัติหลังได้รับการนิรโทษกรรม
หากผู้ได้รับนิรโทษกรรมในคดีมาตรา 112 กระทำความผิดซ้ำ ให้มีกระบวนการตรวจสอบข้อเท็จจริงเพื่อพิจารณาเพิกถอนการนิรโทษกรรม
สำหรับคดีที่ผู้ต้องคดีได้หลบหนี ควรให้คณะกรรมการนิรโทษกรรมมีอำนาจออกระเบียบเพื่อให้ผู้ต้องคดีสามารถขอเข้าสู่กระบวนการนิรโทษกรรมได้
หากสถานการณ์ทางการเมืองยังไม่พร้อมที่จะนิรโทษกรรมคดีมาตรา 112 เพราะยังสุ่มเสี่ยงที่จะเกิดความขัดแย้งทางการเมืองควรให้ชะลอการลงโทษไว้ก่อนเป็นการชั่วคราว เช่น ชะลอการฟ้อง ปล่อยตัวชั่วคราว

แนวทางที่ 3 เห็นด้วยกับการนิรโทษกรรมคดีที่มีความอ่อนไหวโดยไม่มีเงื่อนไข

ในชั้น กมธ. ผู้ที่เหห็นด้วยในการนิรโทษกรรมคดีที่มีความอ่อนไหวทางการเมืองนั้นล้วนให้เหตุผลที่คล้ายกัน ตัวอย่างเช่น

ศักดา นพสิทธิ์ อดีตโฆษกพรรคเพื่อไทย กล่าวว่า คดีมาตรา 112 ใกล้เคียงกับความผิดฐานหมิ่นประมาท แต่เป็นการกระทำความผิดที่เกี่ยวข้องกับสถาบัน และมีการนำกฎหมายมาตรานี้มาใช้ในทางการเมือง จึงเห็นว่าคดีมาตรา 112 เป็นคดีทางการเมือง และเมื่อสังคมต้องการความปรองดอง จึงเห็นด้วยกับการมีนิรโทษกรรมผู้กระทำความผิดมาตรา 112

อย่างไรก็ตาม การพิจารณาใน กมธ. เป็นเพียงแนวทางการศึกษา ยังไม่ใช่แนวทางการตรากฎหมายที่สภาเห็นด้วย ดังนั้น จึงต้องรอมติของ สส. ซึ่งจะได้ทราบมติเมื่อไหร่ยังคงไม่มีกำหนด เพราะต้องรอการหารือ ซึ่งการรอนั้นจะเป็นเพียงการยื้อเวลาหรือเพื่อหาเส้นทางที่ปลอดภัยที่สุดในการหาทางออกเพื่อสร้างความปรองดองให้กับประเทศตามแนวความคิดของการออก พ.ร.บ.นิรโทษกรรม แต่สภาจะหมดสมัยประชุมในวันที่ 31 ตุลาคมนี้ ร่างกฎหมายนิรโทษกรรมอาจจะยังมองไม่เห็นอนาคตในเร็ววันนี้