การประชุมสภาในกรุงเบลเกรดของเซอร์เบียเมื่อวันที่ 4 มีนาคม 2025 มีวาระสำคัญที่การพิจารณาร่างกฎหมายงบประมาณด้านการศึกษา โดยพรรครัฐบาลต้องการผ่านกฎหมายนี้ออกมาบังคับใช้เพื่อตอบสนองข้อเรียกร้องของกลุ่มนักศึกษาซึ่งเป็นแกนนำในการประท้วงรัฐบาลที่ยืดเยื้อมาตั้งแต่เดือนพฤศจิกายน 2024 จนถึงปัจจุบัน

การประท้วงครั้งนี้สะท้อนว่าประชาชนจำนวนมากไม่ไว้วางใจในรัฐบาลเซอร์เบีย และชนวนเหตุที่นำไปสู่การประท้วงเกิดจากเหตุการณ์ที่เพดานสถานีรถไฟทางเหนือของเซอร์เบียถล่มลงมาทับประชาชนเสียชีวิต 15 ราย ซึ่งผู้ชุมนุมจำนวนมากยืนยันว่าโศกนาฏกรรมดังกล่าวเกิดจากการทุจริตฉ้อฉลลดคุณภาพวัสดุก่อสร้างของหน่วยงานรัฐบาล และหลังจากนั้นข้อเรียกร้องของผู้ชุมนุมก็ขยายไปสู่การยกระดับคุณภาพชีวิตด้านอื่นๆ ของประชาชน รวมถึงการกดดันให้ ประธานาธิบดี มิลอส วูเชวิช พ้นจากตำแหน่งไป

แม้ประธานาธิบดีวูเชวิชจะประกาศลาออกเมื่อเดือนมกราคม 2025 แต่ผู้ชุมนุมและพรรคฝ่ายค้านย้ำว่าที่ประชุมรัฐสภายังไม่ได้มีมติอย่างเป็นทางการ จึงเรียกร้องให้สภาพิจารณาประเด็นวูเชวิชในการประชุมสภาวันที่ 4 มีนาคม กลายเป็นชนวนเหตุให้เกิดการปะทะและใช้กำลังทำร้ายร่างกายระหว่างฝ่ายค้านและฝ่ายรัฐบาล ทั้งยังเป็นความวุ่นวายซึ่งถูกรายงานเป็นข่าวใหญ่ไปทั่วโลกอีกด้วย

สำนักข่าว AP รายงานว่า ความตึงเครียดในสภาเริ่มขึ้นเมื่อ สส.ฝ่ายค้านพร้อมใจกันชูป้ายประท้วงรัฐบาลและเป่านกหวีดเป็นเชิงสัญลักษณ์ให้ที่ประชุมสภาพิจารณาการลาออกของประธานาธิบดีวูเชวิชก่อนประเด็นอื่นๆ ทำให้เกิดการโต้เถียงระหว่างสมาชิกพรรคฝ่ายค้านและฝ่ายรัฐบาล โดยฝ่ายค้านกล่าวว่ารัฐบาลพยายามสอดไส้วาระกฎหมายอื่นๆ เข้ามาในการประชุม เพื่อเตะถ่วงการพิจารณาลงมติเรื่องสำคัญ ส่อเค้าว่าต้องการตุกติกเข้าข้างการทุจริตของคนในรัฐบาล และในที่สุดสมาชิกพรรคฝ่ายค้านก็นำพลุสีขึ้นมาจุด รวมถึงปาระเบิดควันกลางที่ประชุมรัฐสภา

สื่อเซอร์เบียรายงานว่ามีการขว้างปาขวดน้ำและไข่ดิบเข้าใส่ สส.ฝั่งรัฐบาล นำไปสู่การปะทะและใช้กำลังทำร้ายร่างกายกันทั้งสองฝ่าย มีผู้บาดเจ็บจากเหตุการณ์นี้ 3 ราย รวมถึง จัสมินา ออบราโดวิช สส.ฝ่ายรัฐบาล ซึ่งถูกส่งนำตัวโรงพยาบาลเพราะมีอาการบาดเจ็บรุนแรง และ อันนา เบรนาบิช ประธานสภา ประณามพรรคฝ่ายค้านว่ามีพฤติกรรมเหมือน ‘แก๊งก่อการร้าย’  

งานวิจัยย้ำ ‘การใช้กำลังในสภา’ บั่นทอนหลักการประชาธิปไตย

คณะนักวิจัยของวิทยาลัยเศรษฐศาสตร์และรัฐศาสตร์แห่งลอนดอน (London School of Economics and Political Science: LSE) ระบุในผลงานที่เผยแพร่เมื่อวันที่ 21 กรกฎาคม 2022 ว่าการศึกษาข้อมูลเกี่ยวกับเหตุและผลของการใช้กำลังและความรุนแรงในรัฐสภาทั่วโลกหลังปี 2000 ยังมีน้อยเกินไป และการวิจัยของทีมได้วิเคราะห์ข้อมูลจาก 375 เหตุการณ์ความรุนแรงในสภาซึ่งเกิดขึ้นระหว่างปี 1980 - 2018 ภายใน 80 ประเทศทั่วโลก พบว่าไต้หวัน ตุรกี และยูเครน เป็นรัฐสมัยใหม่ที่มีเหตุทะเลาะวิวาทหรือใช้กำลังในสภามากเป็นอันดับต้นๆ ของโลก 

งานวิจัยระบุว่าประเทศที่ใช้ความรุนแรงในสภาส่วนใหญ่ไม่ได้ปกครองในระบอบเผด็จการอำนาจนิยม เพราะประเทศเผด็จการมักจะควบคุมกลุ่มการเมืองได้อย่างเบ็ดเสร็จ การใช้กำลังในสภาจึงมักจะเกิดในประเทศที่มีสถานะกลางๆ คือไม่ใช่รัฐเผด็จการ แต่ขณะเดียวกันก็ไม่ได้เป็นประชาธิปไตยอย่างสมบูรณ์ 

ประเทศ ‘กลางๆ’ ในความหมายของทีมวิจัยหมายถึงประเทศที่มีผู้นำหรือรัฐบาลที่ยึดครองตำแหน่งยาวนานกว่าวาระปกติเมื่อเทียบกับประเทศอื่นๆ ในระบอบประชาธิปไตยเต็มใบที่มักจะมีกฎหมายป้องกันการยื้ออำนาจและมีการปฏิบัติตามกฎเกณฑ์อย่างเคร่งครัด หรือไม่ก็เป็นประเทศที่ขั้วรัฐบาลไม่มีพรรคใดมีเสียงข้างมากแบบทิ้งห่าง ทำให้การลงมติตามกลไกรัฐสภาไม่สามารถตัดสินชี้ขาดได้ง่ายๆ และขณะเดียวกันก็อาจเป็นประเทศที่กำลังเผชิญกับความแตกแยกและแบ่งขั้วอย่างรุนแรงในสังคม 

งานวิจัยยังระบุด้วยว่า ในประเทศเสรีประชาธิปไตยส่วนใหญ่ หน้าที่หลักๆ ของ ‘รัฐสภา’ คือการเป็นองค์กรฝ่ายนิติบัญญัติ ผลักดันการออกกฎหมายและตรวจสอบการทำงานของฝ่ายบริหารแทนประชาชน กระบวนการทางรัฐสภาจึงเป็นหนึ่งในกลไกถ่วงดุลและเจรจาต่อรองทางการเมืองอย่างสันติ เพื่อหลีกเลี่ยงความขัดแย้งหรือการใช้ความรุนแรงกับผู้ที่มีอุดมการณ์แตกต่างกัน 

เมื่อพื้นที่ซึ่งควรเปิดกว้างสำหรับการถกเถียงแลกเปลี่ยนและหาข้อสรุปด้วยแนวทางการเจรจาอย่างสันติถูกเปลี่ยนไปเป็นพื้นที่แห่งการใช้กำลังหรือความรุนแรง จึงอาจเป็นภาพสะท้อนว่าการเมืองในรัฐหรือประเทศนั้นๆ กำลังตกอยู่ในภาวะที่ไม่ปกติ และการใช้ความรุนแรงในสภาบ่อยๆ อาจกระทบต่อความคิดเห็นของประชาชน ถึงขั้นที่อาจทำลายความเชื่อมั่นในระบอบประชาธิปไตยได้

ความรุนแรงอื่นๆ ในสภา: ตบหน้า-ปารองเท้า-ขว้างแก๊สน้ำตา ฯลฯ

การทะเลาะวิวาทและใช้กำลังในสภาที่เกิดขึ้นก่อนเหตุการณ์ในปี 2024-2025 มีหลายกรณี และสามารถย้อนกลับไปได้ไกลนับสิบปี โดยสำนักข่าวหลายแห่ง ไม่ว่าจะเป็น The Wall Street Journal, The Guardian รวมถึง TRT World ต่างก็เคยรายงานเหตุการณ์อื้อฉาวในสภาเอาไว้อย่างต่อเนื่อง 

ตัวอย่างเช่น สภาเซเนกัล เมื่อวันที่ 1 ธันวาคม 2023 สส.หญิงพรรคร่วมรัฐบาล ถูก สส.ชายจากพรรคฝ่ายค้านตบหน้ากลางสภา ระหว่างการอภิปรายเรื่องงบประมาณรัฐบาล และ สส.หญิงยกเก้าอี้ขึ้นโต้กลับ จากนั้น สส.ชายจากทั้งฝั่งรัฐบาลและฝ่ายค้านก็พยายามห้ามปราม แต่สุดท้ายทั้งสองฝ่ายกระทบกระทั่งกันหนักขึ้นจนกลายเป็นการชุลมุนต่อยตีเป็นวงใหญ่ ทำให้ประธานสภาสั่งยุติการประชุมและเลื่อนการพิจารณางบประมาณออกไป

แม้กระทั่งญี่ปุ่นซึ่งเป็นสังคมอนุรักษ์นิยมก็เคยมีเหตุวิวาทในสภาเมื่อวันที่ 17 กุมภาพันธ์ 2015 เนื่องจากสมาชิกรัฐสภาขัดแย้งกันเองเรื่องที่ นายกรัฐมนตรี ชินโซ อาเบะ พยายามผลักดันร่างกฎหมายเพื่อขยายอำนาจและเพิ่มบทบาททางการทหารของกองกำลังป้องกันตนเองของญี่ปุ่น โดยผู้คัดค้านร่างกฎหมายนี้บางรายกระโดดขี่คอ สส.ฝ่ายรัฐบาล และต่อยศีรษะฝ่ายตรงข้ามจนคนรอบข้างต้องเข้ามาช่วยแยกออกจากกัน

นอกจากนี้ยังมีกรณี สส.เนปาล ที่ถกเถียงเรื่องร่างรัฐธรรมนูญในปี 2015 และฝ่ายค้านที่ไม่เห็นด้วยกับร่าง รธน.ฉบับนี้ก็ใช้วิธีคล้ายของไทย คือ ลากเก้าอี้ประธานสภาหนี ตามด้วยปารองเท้าและไมโครโฟนใส่ สส.ฝ่ายตรงข้ามที่พยายามเข้ามาขัดขวาง

ขณะที่การประท้วงของ สส.ฝ่ายค้านในสภาโคโซโว เมื่อวันที่ 10 มีนาคม 2015 ซึ่งไม่เห็นด้วยกับข้อตกลงที่รัฐบาลไปลงนามร่วมกับเซอร์เบียและมอนเตเนโกร เพราะฝ่ายค้านเห็นว่าโคโซโวตกเป็นฝ่ายเสียเปรียบ นำไปสู่การขว้างแก๊สน้ำตา ปาก้อนหิน พ่นสเปรย์พริกไทย และสาดสีชมพูในสภา ซึ่งถือว่าไม่น้อยหน้าการเป่านกหวีด จุดพลุสี และใช้ระเบิดควันในสภาเซอร์เบียครั้งล่าสุดเช่นกัน

อ้างอิง:

9 News Australia, Aljazeera, AP (1), AP (2), CBS News, CNN, First Post, The Guardian (1), The Guardian (2), The Hindustan Times, The Independent, LSE (1), LSE (2), Matichon Information Center, NBC News, News Central TV, Researchgate, Reuters, Sky News (1), Sky News (2), The Telegraph (1), The Telegraph (2), ThaiPBS, TRT World, The University of Chicago Press Journall, The Wall Street Journal