ศึกเลือกตั้งประธานาธิบดีเกาหลีใต้ในวันที่ 3 มิถุนายน 2025 ต้องจัดขึ้นก่อนกำหนดเพราะอดีตประธานาธิบดี ยุน ซ็อก-ยอล ซึ่งเดิมทีจะพ้นวาระในปี 2027 ถูกรัฐสภาเกาหลีใต้ลงมติถอดถอนพ้นตำแหน่งไปตั้งแต่ 14 ธันวาคม 2024 หลังจากที่เขาประกาศใช้กฎอัยการศึกเมื่อวันที่ 3 ธันวาคม 2024 โดยอ้างว่าเพื่อรับมือกับภัยคุกคามรัฐบาล แต่ประชาชนจำนวนมาก รวมถึงนักการเมืองฝ่ายค้าน ลุกฮือขึ้นต่อต้าน และประณามว่ายุนพยายามใช้อำนาจทางทหารปิดกั้นผู้เห็นต่างแบบเดียวกับที่อดีตรัฐบาลเผด็จการเคยทำกับประชาชน

ยุน ซ็อก-ยอล

นอกจากนี้ ศาลเกาหลีใต้ยังมีคำพิพากษาเห็นชอบมติถอดถอนยุนออกจากตำแหน่งอย่างเป็นทางการเมื่อวันที่ 3 เมษายน 2025 ขณะที่สำนักงานอัยการก็รับคำร้องเรียนของ สส. บางส่วนที่ระบุว่าอดีตประธานาธิบดียุนเกี่ยวพันกับการทุจริตและใช้อำนาจในทางมิชอบ โดยปล่อยให้ ‘มูดัง’ หรือผู้เชื่อมต่อกับโลกจิตวิญญาณซึ่งเป็นความเชื่อในแบบมูซ็อกหรือศาสนาพื้นบ้านของเกาหลีใต้ เข้ามาแทรกแซงการตัดสินใจเกี่ยวกับกิจการภายในรัฐบาล

หนึ่งในผู้ที่ถูกอัยการสอบสวนเพิ่มเติม คือ ชอน ซ็อง-แพ ผู้ประกาศตัวเป็นมูดังชาวพุทธนิกายโชเก วัย 65 ปี ซึ่งเป็นอดีตที่ปรึกษาของยุนช่วงเลือกตั้งประธานาธิบดีปี 2022 ทั้งยังมีเบาะแสบ่งชี้ว่ายุนและ คิม ก็อน-ฮี ภรรยาของเขา ติดต่อหรือพบปะกับมูดังรายนี้เป็นประจำอย่างต่อเนื่องในช่วงที่ยุนดำรงตำแหน่งประธานาธิบดี รวมถึงมีข้อสงสัยว่า คิม ก็อน-ฮี อดีตสุภาพสตรีหมายเลข 1 อาจรับสินบนเป็นกระเป๋าแบรนด์เนมจาก ชอน ซอง-แพ อีกด้วย

ผู้สนับสนุนจำนวนหนึ่งของอดีตประธานาธิบดียุนมองว่า ข้อกล่าวหาเรื่องการพึ่งพามูดังในการบริหารประเทศเป็นการใส่ร้ายป้ายสีเพื่อบั่นทอนความน่าเชื่อถือทางการเมือง แต่ยุนก็ไม่ใช่ผู้ดำรงตำแหน่งทางการเมืองระดับสูงของเกาหลีใต้คนแรกที่มีเรื่องอื้อฉาวเกี่ยวกับมูดัง เพราะอดีตประธานาธิบดี พัก กึน-ฮเย ซึ่งถูกประชาชนลุกฮือประท้วงและถูกถอดถอนจากตำแหน่งในปี 2017 ก็ถูกตัดสินความผิดในคดีที่มูดังคนสนิทแอบอ้างชื่อประธานาธิบดีเรียกรับเงินสินบนและใช้อำนาจในทางมิชอบอีกหลายกระทง

ภาพจำลองการทำพิธีของมูดัง พิพิธภัณฑ์แห่งชาติเกาหลีใต้

ผู้เชี่ยวชาญด้านการเมืองเกาหลีใต้เคยประเมินว่าการปรึกษามูดังหรือใช้บริการทำนายดวงชะตา หรือแม้แต่ใช้บริการคนทรง ไม่ใช่เรื่องผิดปกติในสังคมเกาหลีใต้ เพราะความเชื่อแบบมูซ็อกคงอยู่ในเกาหลีใต้มานานกว่า 4,000 ปีแล้ว จึงหยั่งรากลึกจนกลายเป็นส่วนหนึ่งในวิถีชีวิตประจำวันของชาวเกาหลีใต้มาจนถึงปัจจุบัน เพียงแต่การพึ่งพิงมูดังของผู้ดำรงตำแหน่งสำคัญระดับประเทศอาจเป็นเรื่องไม่เหมาะสมเพราะอาจกระทบต่อความน่าเชื่อถือทางด้านตรรกะเหตุผล ทำให้ภาพลักษณ์ประเทศผู้นำด้านเทคโนโลยีของเกาหลีใต้ถูกดึงย้อนหลังให้กลับไปอยู่ในยุคก่อนอารยธรรม

อีกประเด็นที่ส่งผลกระทบต่อประเทศไม่แพ้กันคือ ‘มูดัง’ หรือบรรดาที่ปรึกษาด้านจิตวิญญาณทั้งหลาย อาจใช้โอกาสในการเข้าถึงข้อมูลสำคัญของรัฐบาลในการทุจริต-แสวงหาประโยชน์ส่วนตัว ซึ่งเรื่องนี้ส่งผลกระทบต่อประชาชนอย่างเป็นรูปธรรมชัดเจนและทำลายโครงสร้างของระบบต่างๆ ที่จำเป็นต่อการบริหารประเทศมากกว่า

ปรากฏการณ์หมอผีครองการเมืองเกาหลีใต้สะท้อนอะไร?

เกาหลีใต้เป็นหนึ่งในประเทศผู้นำด้านเทคโนโลยีหลังยุค 2000 แต่ความเชื่อเรื่องโชคลางและการทำนายดวงชะตายังแพร่หลาย เช่นเดียวกับที่หมอผีและคนทรง รวมถึงซินแส มีความเกี่ยวพันกับผู้นำทางการเมืองจำนวนไม่น้อย 

ความเห็นของนักมานุษยวิทยาที่เผยแพร่ผ่าน Korea Joongang Daily และ The Korea Herald มองว่าสังคมเกาหลีใต้เผชิญกับความเปลี่ยนแปลงและปัญหาทางสังคมหลายอย่างในช่วงเปลี่ยนผ่านจากประเทศเผด็จการที่อาศัยการปฏิรูปนโยบายด้านอุตสาหกรรมในการพัฒนาประเทศมาสู่ยุคประชาธิปไตยที่เน้นความร่วมมือระหว่างประเทศ

ท่ามกลางความเปลี่ยนแปลงเหล่านี้มีคนจำนวนมากที่ได้รับผลกระทบจากนโยบายของรัฐบาลหลายอย่าง ทำให้คนเกาหลีใต้ที่มีปัญหาหรือเผชิญความยากลำบาก ไม่ว่าจะเป็นเรื่องการงาน เศรษฐกิจ หรือครอบครัว หันไปพึ่งพาบรรดามูดังซึ่งให้บริการหลายด้านที่เกี่ยวพันกับเรื่องทางจิตใจ ไม่ว่าจะเป็นการทำนายดวงชะตา การเสริมดวงเพื่อสร้างความมั่นใจ ไปจนถึงการติดต่อกับผีบรรพบุรุษผู้ล่วงลับเพื่อขอบนบานในเรื่องที่ตัวเองปรารถนาหรืออยากสมหวัง

นอกจากนี้ยังไม่ใช่แค่เกาหลีใต้ที่มีความเชื่อเรื่องอำนาจลี้ลับจะช่วยปัดเป่าหรือปกป้องคนที่ยังมีชีวิตอยู่ แต่ประเทศแถบเอเชีย รวมถึงเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ ล้วนมีความเชื่อคล้ายกันอย่างแพร่หลายในเรื่องหมอดู วิญญาณ การทำนายทายทัก การสร้างบุญญาบารมี ไปจนถึงการขอพรจากสิ่งศักดิ์สิทธิ์ 

กรณีของเกาหลีใต้ มีบทวิเคราะห์ที่เผยแพร่ผ่านเว็บไซต์องค์กร Global Asia และสำนักข่าว Korea Joongang Daily ระบุว่า ความเชื่อเรื่องลี้ลับหรือการใช้บริการของหมอผี-คนทรงในเกาหลีใต้ไม่ใช่เรื่องผิดแปลก เพราะนี่คือหนึ่งในที่พึ่งทางจิตใจของคนในสังคม 

แม้เกาหลีใต้จะกลายเป็นประเทศพัฒนาแล้ว แต่ความเชื่อเรื่องลี้ลับก็หยั่งรากลึกในสังคมจนแยกจากกันไม่ได้ และบรรดามูดังทั้งหลายก็ยังปรับตัวเองให้เข้ากับโลกสมัยใหม่ด้วยการใช้เทคโนโลยีดิจิทัลและแพลตฟอร์มออนไลน์ต่างๆ ในการหาลูกค้าและเสนอบริการของตัวเองเพื่อเยียวยาจิตใจผู้ที่ต้องการความช่วยเหลือในด้านต่างๆ 

แต่สิ่งที่นักวิเคราะห์มองว่าผิดปกติและไม่ส่งผลดีต่อสังคมคือ มูดังจำนวนไม่น้อยมีโอกาสเข้าถึงบุคคลที่มีตำแหน่งสำคัญทางการเมือง มักใช้โอกาสนี้แสวงหาผลประโยชน์และสร้างเครือข่ายระบบอุปถัมภ์ขึ้นมาเพื่อเสริมสร้างอำนาจและความมั่งคั่งของตัวเองหรือพวกพ้อง เหมือนอย่างที่นักการเมืองของเกาหลีใต้หลายรายถูกดึงไปพัวพันกับคดีทุจริตและใช้อำนาจในทางมิชอบผ่านทางมูดัง หรือไม่ก็ผู้ให้คำปรึกษาทางจิตวิญญาณในรูปแบบอื่นๆ

นอกจากนี้ การที่ผู้นำทางการเมืองที่สำคัญถูกกล่าวหาว่าเชื่อในเรื่องลี้ลับย่อมส่งผลกระทบไปถึงภาพลักษณ์ของประเทศอย่างไม่มีทางเลี่ยง ยิ่งกรณีที่พบหลักฐานบ่งชี้ว่าผู้นำประเทศตัดสินใจโดยพึ่งพาความเห็นของมูดังแทนที่จะใช้ข้อมูลซึ่งเป็นข้อเท็จจริงและมีเหตุผลรองรับทางวิทยาศาสตร์ ทำให้เกิดคำถามว่า ใครจะเป็นผู้รับผิดชอบตัวจริงในกรณีที่เกิดความผิดพลาดตามมาจากการตัดสินใจเหล่านั้น และการที่ผู้ดำรงตำแหน่งสำคัญทางการเมืองปล่อยให้บุคคลภายนอกเข้าแทรกแซงการทำงานต่างๆ ของรัฐบาลยังทำลายความน่าเชื่อถือของกระบวนการเลือกตั้งในระบอบประชาธิปไตยด้วย

อ้างอิง: BBC, EFE, Global Asia, Hankyoreh English, The Korea Herald (1), The Korea Herald (2), Korea Joongang Daily (1), Korea Joongang Daily (2), The Korea Times (1), The Korea Times (2), The New York Times, The Sydney Morning Herald, Reuters