ความขัดแย้งระหว่างอิสราเอล-อิหร่านระลอกใหม่เริ่มขึ้นตั้งแต่วันที่ 13 มิถุนายน 2025 กองกำลังป้องกันตนเอง (IDF) หรือกองทัพอิสราเอล เปิดฉากโจมตีพื้นที่นับร้อยจุดทั่วทั้งอิหร่านโดยใช้ชื่อปฏิบัติการว่า ‘สิงโตผงาด’ (Operation Rising Lion)

อิสราเอลโจมตีสถานีโทรทัศน์ของอิหร่าน

โฆษกของ IDF ออกแถลงการณ์อ้างอิงข้อมูลหน่วยข่าวกรองอิสราเอล ระบุว่าอิหร่านกำลังพัฒนาอาวุธนิวเคลียร์ซึ่งอาจสำเร็จลุล่วงภายในครึ่งปีหรือไม่เกินปีต่อจากนี้ ประกอบกับรัฐบาลอิหร่านและผู้นำกองกำลังพิทักษ์การปฏิวัติอิหร่านเคยขู่จะโจมตีอิสราเอลหลายครั้งในช่วง 2-3 ปีที่ผ่านมา ทำให้อิสราเอลต้องเปิดฉากโจมตีอิหร่านก่อนเพื่อต้องป้องกันตัวเองจากภัยคุกคามความมั่นคงของประเทศ 

ระบบต่อต้านขีปนาวุธของอิสราเอลปกป้องการยิงของอิหร่าน

IDF ยังระบุด้วยว่า ปฏิบัติการสิงโตผงาด เป็นการใช้อากาศยานระดมโจมตีฐานทดลองอาวุธนิวเคลียร์ แหล่งเก็บแร่ยูเรเนียม และศูนย์บัญชาการกองกำลังพิทักษ์การปฏิวัติอิสลาม (IRGC) โดยอ้างว่าปฏิบัติการครั้งนี้เริ่มจากการลักลอบนำเครื่องบินและโดรนไร้พลขับเข้าไปหลบซ่อนในอิหร่านก่อนลงมือเมื่อได้รับคำสั่ง ซึ่งถ้าข้อมูลของ IDF เป็นความจริง ไม่ใช่แค่การปล่อยข่าวเพื่อปฏิบัติการโจมตีทางจิตวิทยา ก็จะสะท้อนว่าอิหร่านนั้นล้มเหลวอย่างมากด้านการรักษาความมั่นคง การข่าว และป้องกันความปลอดภัยภายในประเทศ

ความเสียหายในอิสราเอลจากการโจมตีกลับของอิหร่าน

อย่างไรก็ดี รัฐบาลอิหร่านไม่ได้แถลงยืนยันหรือปฏิเสธข้อมูลเกี่ยวกับปฏิบัติการสิงโตผงาดที่อิสราเอลกล่าวอ้าง แต่ประกาศจะตอบโต้และลงทัณฑ์อิสราเอลอย่างถึงที่สุด จึงระดมยิงขีปนาวุธใส่อิสราเอลอย่างต่อเนื่อง รวมถึงขู่จะโจมตีพลเมืองประเทศพันธมิตรอิสราเอลซึ่งประจำการอยู่ในตะวันออกกลาง ซึ่งหมายถึงสหรัฐอเมริกา สหราชอาณาจักร ฝรั่งเศส ทำให้ประเทศเหล่านี้ประกาศเตือนประชาชนของตัวเองที่อยู่ในภูมิภาคตะวันออกกลางให้เตรียมความพร้อมอพยพหนีภัยและติดตามความเคลื่อนไหวของทางการอยู่เสมอ

กาชาดอิหร่านค้นหาผู้รอดชีวิต

ขณะที่กระทรวงสาธารณสุขอิหร่านแถลงในวันที่ 16 มิถุนายน 2025 ระบุว่า ยอดผู้เสียชีวิตในเวลา 3 วันหลังจากที่อิสราเอลโจมตีอิหร่านมีจำนวนอย่างน้อย 224 คน ผู้บาดเจ็บราว 1,200 คน มีทั้งพลเรือน นักวิทยาศาสตร์ด้านนิวเคลียร์ และนายพลที่มีตำแหน่งบัญชาการในกองกำลังพิทักษ์การปฏิวัติ ส่วนอิสราเอลระบุว่าขีปนาวุธส่วนใหญ่ของอิหร่านถูกระบบต่อต้านขีปนาวุธสกัดเอาไว้ได้ แต่มีบางส่วนที่ไปตกลงในเมืองเศรษฐกิจที่สำคัญอย่างไฮฟาและเทลอาวีฟ ทำให้พลเรือนเสียชีวิตอย่างน้อย 24 คน และบาดเจ็บกว่า 300 คน

ส่วนท่าทีของผู้นำประเทศอื่นๆ แบ่งออกเป็นหลายขั้ว โดยเพื่อนบ้านในฝั่งตะวันออกกลาง เช่น ซาอุดีอาระเบีย อียิปต์ และสหรัฐอาหรับเอมิเรตส์ (UAE) ประณามอิสราเอลที่บุกโจมตีอิหร่านโดยอ้างว่าป้องกันตัวเองทั้งที่ยังไม่มีหลักฐานชัดเจนว่าอิหร่านพัฒนาอาวุธนิวเคลียร์จริงหรือไม่ แต่สหรัฐฯ ฝรั่งเศส และเยอรมนี แถลงว่าถ้ามีข้อมูลอันน่าเชื่อถือได้กรณีอิหร่านพัฒนาอาวุธนิวเคลียร์ก็ถือว่าอิสราเอลสามารถป้องกันตัวเองได้ และยังมีอีกหลายประเทศที่ไม่ได้แสดงท่าทีอะไรออกมา

ทางด้าน อันตอนิอู กูแตร์เรส เลขาธิการใหญ่แห่งสหประชาชาติ เรียกร้องให้ทั้งอิสราเอลและอิหร่านลดระดับความตึงเครียด ยับยั้งการสู้รบที่จะส่งผลกระทบต่อชีวิตของพลเรือนไม่ให้ลุกลามบานปลายกลายเป็นสงครามทั่วภูมิภาค ส่วนภาคีคณะมนตรีความมั่นคงแห่งเรียกประชุมวาระด่วนเพื่อหาทางออกเกี่ยวกับเรื่องนี้ แต่กว่าจะผลักดันมาตรการอย่างเป็นรูปธรรมออกมาได้อาจใช้เวลาอีกหลายวัน จึงยังไม่อาจบอกได้ว่าการห้ำหั่นกันครั้งนี้จะจบลงอย่างไรแน่

อยาตุลเลาะห์ อาลี คาเมเนอี ผู้นำสูงสุดของอิหร่าน

นอกจากนี้ยังมีสื่อตะวันตกที่รายงานว่าเป้าหมายแท้จริงของอิสราเอลคือการเปลี่ยนแปลงคณะผู้ปกครองหรือขั้วอำนาจสายจารีตนิยมของอิหร่านซึ่งเป็นปฏิปักษ์ต่ออิสราเอลมาโดยตลอด ขณะเดียวกันก็เตือนว่าการใช้กำลังบังคับให้เกิดความเปลี่ยนแปลงในอิหร่านอาจจะนำไปสู่การลุกฮือต่อต้านที่รุนแรงจากสถาบันเชิงจารีต ทั้งด้านศาสนา การเมือง และทหาร รวมถึงอาจเกิดการต่อสู้แย่งชิงอำนาจระหว่างฝักฝ่ายต่างๆ ในอิหร่านตามมา ซึ่งอาจส่งผลให้เกิดความไม่สงบเรื้อรังกระทบต่อทั้งภูมิภาคตะวันออกกลาง 

สถานการณ์มีแนวโน้มจะลุกลามเป็นสงครามใหญ่หรือไม่?

นักวิเคราะห์บางส่วนประเมินว่าสหรัฐฯ เป็นประเทศมหาอำนาจหนึ่งเดียวที่จะยับยั้งการสู้รบระหว่างอิสราเอล-อิหร่านได้ แต่ติดขัดตรงที่ โดนัลด์ ทรัมป์ มีพฤติกรรมไม่อยู่กับร่องกับรอย ไม่อาจคาดเดาแนวทางปฏิบัติได้ และทรัมป์ยังสนับสนุนอิสราเอลให้ใช้วิธีการรุนแรงตอบโต้คู่กรณีมาตลอด 

โดนัลด์ ทรัมป์

สถานการณ์ล่าสุดในวันที่ 17 มิถุนายน 2025 ทรัมป์ประกาศผ่านสื่อให้อิหร่าน ‘จงยอมแพ้อย่างไม่มีเงื่อนไข’ (unconditional surrender) พร้อมขู่ว่าสหรัฐฯ และอิสราเอลรู้ว่าผู้นำสูงสุดของอิหร่าน ซึ่งก็คือ อยาตุลเลาะห์ อาลี คาเมเนอี กบดานอยู่ที่ไหน ท่าทีนี้ของทรัมป์ดูจะยิ่งห่างไกลจากคำประกาศตอนหาเสียงเลือกตั้งเมื่อปี 2024 ที่เขาเคยพูดหลายครั้งว่ารัฐบาลชุดต่อไปของเขาจะไม่ปล่อยให้สหรัฐฯ เข้าไปยุ่งเกี่ยวกับ ‘สงครามโง่ๆ ไม่มีวันจบ’ ในตะวันออกกลาง เพราะนี่เป็นการแสดงจุดยืนหนุนหลังการใช้กำลังอาวุธของอิสราเอลในการโจมตีอิหร่านอย่างชัดเจน

วลาดิเมียร์ ปูติน

ส่วน วลาดิเมียร์ ปูติน ประธานาธิบดีรัสเซีย มีแนวโน้มจะหนุนหลังให้อิหร่านตอบโต้สหรัฐฯ และอิสราเอลเพื่อคานอำนาจในตะวันออกกลางมากกว่าจะเป็นตัวกลางเจรจายุติศึก เพราะรัสเซียเป็นพันธมิตรกับอิหร่าน แต่รัสเซียเองก็มีการสู้รบยืดเยื้อในยูเครนต้องรับมือ 

เมื่อไม่มีตัวกลางการเจรจายุติความขัดแย้งที่มุ่งมั่นในแนวทางสันติวิธีมากพอ จึงมีแนวโน้มที่ความขัดแย้งระหว่างอิสราเอล-อิหร่านจะลุกลามไปทั่วตะวันออกกลาง เพราะอิหร่านมีกลุ่มติดอาวุธที่ยังเคลื่อนไหวก่อเหตุในเลบานอน เยเมน อิรัก ซีเรีย หากมีการยกระดับการต่อสู้หรือใช้กำลังก่อเหตุในประเทศเหล่านี้ก็ย่อมส่งผลต่อความมั่นคงในภูมิภาคอย่างแน่นอน 

การประเมินสถานการณ์อย่างเลวร้ายที่สุดก็คือความขัดแย้งลุกลามกลายเป็นสงครามทั่วทั้งภูมิภาคตะวันออกกลาง เหมือนที่เคยเกิดขึ้นในอดีตช่วงหลังอิสราเอลก่อตั้งประเทศ

แหล่งน้ำมันของอิหร่านถูกทำลาย

ด้วยเหตุนี้ นักวิเคราะห์หลายรายจึงประเมินว่าการสู้รบกันระหว่างอิหร่าน-อิสราเอลอาจจะยาวนานต่อไปอีกหลายเดือน แม้จะมีการเจรจาหยุดยิงหรือสงบศึกเกิดขึ้น ก็ไม่แน่ว่าทั้งสองฝ่ายจะสามารถทำตามข้อตกลงได้อย่างต่อเนื่อง สถานการณ์เช่นนี้ไม่เพียงส่งผลกระทบด้านความมั่นคงปลอดภัยในภูมิภาคเท่านั้น แต่ยังจะกระทบต่อระบบเศรษฐกิจทั่วโลกด้วย

The Conversation และ CNN ระบุว่า หลายชาติในเอเชียจะได้รับผลกระทบหนักสุดถ้ามีสงครามหรือการสู้รบระหว่างอิสราเอล-อิหร่านยืดเยื้อกว่าที่คิด โดยเฉพาะอินเดีย ปากีสถาน อินโดนีเซีย และบังกลาเทศ ซึ่งพึ่งพาน้ำมันส่งออกจากอิหร่าน 

เรือที่ต้องเดินทางผ่านช่องแคบฮอร์มุซ

ส่วนธุรกิจข้ามชาติในประเทศต่างๆ ที่พึ่งพิงเส้นทางลำเลียงสินค้าที่ต้องผ่านช่องแคบฮอร์มุซของอิหร่านหรือทะเลแดงอาจเจอปัญหาล่าช้า เพราะกลุ่มกบฏฮูตีมีแนวโน้มจะปล้นเรือที่ติดธงชาติพันธมิตรอิสราเอลเพิ่มขึ้น และการขนส่งทางเรือจะยิ่งมีค่าประกันความเสี่ยงสูงกว่าเดิม ซึ่งสถานการณ์ทั้งหมดจะยิ่งทำให้ราคาน้ำมันผันผวน ภาวะเงินเฟ้อหนักขึ้น ส่งผลกระทบต่อต้นทุนในกระบวนการผลิตและระบบอุตสาหกรรมต่างๆ

ถึงอย่างนั้นก็ยังพอมีบทวิเคราะห์ประเมินสถานการณ์ในแง่ดีอยู่บ้าง โดยมีผู้คาดการณ์ว่า การโจมตีอย่างหนักของอิสราเอลและการหนุนหลังอย่างเข้มแข็งจากสหรัฐฯ จะกดดันให้อิหร่านต้องกลับสู่กระบวนการเจรจาปลดอาวุธนิวเคลียร์ร่วมกับสหรัฐฯ รอบใหม่ในที่สุด และช่องทางนี้จะนำไปสู่การไกล่เกลี่ยหรือประนีประนอมหาทางสงบศึกระหว่างอิสราเอลกับอิหร่านตามมา 

อ้างอิง: ABC News, Aljazeera, AP, Arab News, BBC, CNN, The Conversation, Council on Foreign Relations, Foreign Policy, Global Firepower, The Guardian, Just Security, Metro, NBC News, News UN, The New York Times, NPR, SBS News, Sky News