จอร์จ ดับเบิลยู. บุช

ประธานาธิบดี จอร์จ ดับเบิลยู. บุช ผู้นำสหรัฐฯ ในขณะนั้น ก็ประกาศสงครามต่อต้านการก่อการร้ายเพื่อตอบโต้กลุ่มก่อเหตุ ผ่านการอำนาจประธานาธิบดีสั่งการโดยข้ามกระบวนการลงมติเห็นชอบจากสภาคองเกรส 

ทว่ากระแสสังคมอเมริกันในขณะนั้นไม่ต่อต้านการตัดสินใจของบุชมากนัก เพราะเหตุการณ์ 9/11 ทำให้คนอเมริกันจำนวนมากรู้สึกถูกคุกคามความมั่นคงปลอดภัยอย่างหนัก จึงเห็นด้วยกับการตอบโต้เพื่อทวงความเป็นธรรมให้กับผู้เสียหายและเสียชีวิตในเหตุวินาศกรรมดังกล่าว

สงครามต่างแดนครั้งแรกของสหรัฐฯ ในยุคสหัสวรรษจึงได้แก่การส่งทหารเข้าปูพรมโจมตีหลายพื้นที่ในประเทศอัฟกานิสถานปลายปี 2001 เพื่อตามล่าตัว โอซามา บิน ลาดิน ผู้นำกลุ่มอัลกออิดะห์ที่หน่วยข่าวกรองสหรัฐฯ ระบุว่าเป็นตัวการเบื้องหลังเหตุการณ์ 9/11 และเพื่อล้มล้างรัฐบาลตาลีบันซึ่งเป็นฝ่ายยึดกุมอำนาจปกครองอัฟกานิสถานในช่วงนั้น

ประธานาธิบดีบุชตัดสินใจส่งทหารอเมริกันไปรบในอิรัก โดยอ้างว่าเพื่อทำลายอาวุธอานุภาพทำลายล้างสูง หรือ Weapon of Mass Destruction (WMD) ซึ่ง ซัดดัม ฮุสเซน ผู้นำเผด็จการของอิรักในขณะนั้นกำลังสั่งพัฒนาอยู่ และยังระบุว่าอิรักคือพื้นที่บ่มเพาะกลุ่มก่อการร้ายที่เป็นภัยต่อสหรัฐฯ 

แต่แล้วสงครามอิรักก็กลายเป็นบาดแผลใหญ่ในประวัติศาสตร์ที่คนอเมริกันบางส่วนอยากจะลืมแต่ก็ลืมไม่ได้ 

ซัดดัม ฮุสเซน

ที่จริงแล้วกองทัพสหรัฐฯ ใช้เวลาเพียงไม่กี่เดือนก็สามารถล้มล้างระบอบการปกครองของซัดดัมได้สำเร็จ อดีตผู้นำอิรักถูกจับกุมในเดือนธันวาคม 2003 แต่สหรัฐฯ ยังส่งทหารอเมริกันไปตรึงกำลังในอิรักในภารกิจช่วยจัดตั้งรัฐบาลใหม่ ปราบปรามกลุ่มติดอาวุธที่เคยสนับสนุนซัดดัมและกลุ่มที่อาศัยจังหวะรัฐบาลเผด็จการถูกล้มล้างก่อเหตุชิงอำนาจนำ จนกลายเป็นสงครามกลางเมืองอิรักที่ยืดเยื้ออยู่นานหลายปี 

หลังจากรัฐบาล จอร์จ ดับเบิลยู. บุช แห่งพรรครีพับลิกัน ประกาศสงครามในอัฟกานิสถานและอิรักช่วงปี 2001-2003 เขายังได้รับเลือกกลับมาดำรงตำแหน่งประธานาธิบดีอีกครั้งในปี 2004 และยืนยันให้กองทัพสหรัฐฯ เข้าร่วมในสงครามต่างแดนทั้งสองแห่งต่อไป 

ฮัลลิเบอร์ตัน (Halliburton) ซึ่งเป็นธุรกิจด้านพลังงาน ถูกตรวจพบความผิดฐานติดสินบน คิดค่าบริการ-เบิกจ่ายงบเกินราคาจากหน่วยงานรัฐบาลสหรัฐฯ ทั้งยังได้รับสัมปทานระยะยาวอย่างต่อเนื่องโดยไม่ผ่านขั้นตอนการประมูลตามปกติ เพราะนี่คือบริษัทที่อดีตรองประธานาธิบดี ดิ๊ก เชนีย์ ในยุครัฐบา ลจอร์จ ดับเบิลยู. บุช เคยนั่งตำแหน่งผู้บริหารมาก่อน 

อย่างไรก็ดี ผู้ถูกลงโทษในข้อหาทุจริตและติดสินบนของฮัลลิเบอร์ตันมีเพียงเจ้าหน้าที่ระดับล่างหรือไม่ก็ซัพพลายเออร์รายย่อย แต่ผู้บริหารระดับสูงรอดพ้นความผิดทั้งหมด 

แบล็กวอเตอร์ (Black Water) ผู้ให้บริการทหารรับจ้างและวิเคราะห์ข้อมูลด้านความมั่นคงแก่รัฐบาลสหรัฐฯ ถูกพบความผิดว่าปฏิบัติหน้าที่ผิดพลาด นำไปสู่การสังหารหมู่ประชาชนอิรัก 17 รายในระหว่างการปฏิบัติภารกิจที่จัตุรัสนิซูร์ (Nisour Square) ในปี 2007 แต่ผู้ถูกลงโทษทางอาญามีเพียงเจ้าหน้าที่ระดับปฏิบัติการ 4 ราย และโดนัลด์ ทรัมป์ ประธานาธิบดีสหรัฐฯ คนปัจจุบัน ยังสั่งอภัยโทษผู้ต้องหาทั้ง 4 รายไปเมื่อปี 2020 ซึ่งเป็นปีแรกที่เขาดำรงตำแหน่งประธานาธิบดีสหรัฐฯ ส่วนผู้มีอำนาจในการกำหนดนโยบายและผู้บริหารแบล็กวอเตอร์ไม่มีใครถูกลงโทษแม้แต่คนเดียว

ขณะที่บริษัทค้าอาวุธอย่าง ล็อกฮีดมาร์ติน (Lockheed Martin) รวมถึงบริษัทน้ำมันอย่าง เอ็กซอนโมบิล บีพี และเชลล์ ถูกระบุว่าเป็นผู้ได้รับผลประโยชน์สูงสุดจากสงครามอิรักในฐานะผู้ได้รับสัมปทานจัดซื้อจัดหาและได้รับอนุญาตให้ประกอบธุรกิจกับรัฐบาลสหรัฐฯ 

แต่รายงานของ SIGIR ระบุว่างบประมาณประมาณราว 8,000 ล้านดอลลาร์จากงบทั้งหมดกว่า 2 ล้านล้านดอลลาร์ที่ใช้จ่ายไปในสงครามอิรัก คือ ‘ความสูญเปล่า’ เพราะเกี่ยวพันกับการทุจริตติดสินบน และบางส่วนไม่สามารถระบุได้ว่าถูกนำไปใช้จ่ายกับเรื่องอะไร 

ส่วนผู้ที่สูญเสียในสงครามอิรักมากที่สุดคือประชาชนอิรักเอง เพราะตัวเลขผู้เสียชีวิตรวมทั้งหมดมากกว่า 200,000 คน ขณะที่ทหารอเมริกันเสียชีวิต 4,500 นาย และทหารฝ่ายพันธมิตรเสียชีวิตราว 300 นาย 

ทรัมป์ออกมาประกาศเมื่อวันที่ 24 มิถุนายนว่าอิสราเอลกับอิหร่านเจรจาข้อตกลงหยุดยิงกันได้แล้ว จึงมีความหมายโดยนัยว่าสหรัฐฯ น่าจะวางมือไม่ยุ่งเกี่ยวกับความขัดแย้งของสองฝ่ายอีก

สำนักข่าว BBC และ NBC News รายงานว่าถ้าหากอิสราเอลกับอิหร่านสามารถเจรจาและยอมรับข้อตกลงหยุดยิงร่วมกันได้จริง การสั่งโจมตีอิหร่านของทรัมป์ก็จะนับว่าเป็นการเสี่ยงดวงที่คุ้มค่าและได้ผลในทางยุทธศาสตร์ เพราะทำให้อิหร่านกลับเข้าสู่กระบวนการเจรจาได้สำเร็จ จึงไม่น่าจะเกิด ‘สงครามอิหร่าน’ ยืดเยื้อ

โดนัลด์ ทรัมป์ และ เบนจามิน เนทันยาฮู

อย่างไรก็ดี ยังมีการตั้งคำถามว่าอิหร่านจะยอมรับข้อตกลงหยุดยิงอย่างง่ายดายจริงหรือไม่ เพราะก่อนหน้านี้ไม่กี่วันมีการประกาศอย่างแข็งกร้าวจากทางการอิหร่านว่าจะตอบโต้และลงทัณฑ์สหรัฐฯ และพันธมิตรอย่างเต็มที่ ซึ่งจะส่งผลต่อความเคลื่อนไหวของกลุ่มติดอาวุธที่เป็นพันธมิตรกับอิหร่านในตะวันออกกลางอย่างกลุ่มฮามาสในดินแดนปาเลสไตน์ กลุ่มฮูตีในเยเมน กลุ่มกบฏในอิรักและซีเรีย รวมถึงกลุ่มฮิซบอลเลาะห์ในเลบานอน

แม้กลุ่มติดอาวุธพันธมิตรอิหร่านจะเพลี่ยงพล้ำให้แก่อิสราเอลในช่วงหลายปีที่ผ่านมา แต่ไม่อาจดูเบาได้ว่ากลุ่มติดอาวุธเหล่านี้จะถูกถอนรากถอนโคนได้โดยง่าย เพราะยิ่งมีการกดทับหรือใช้กำลังปราบปรามอย่างรุนแรงก็ยิ่งทำให้การเผยแผ่อุดมการณ์ต่อต้านการรุกรานของแต่ละกลุ่มทวีความเข้มข้นมากยิ่งขึ้น

แต่ปัจจัยที่จะทำให้อิหร่านไม่ตอบโต้กลับอย่างที่เคยประกาศไว้อาจมาจากท่าทีของรัสเซียและจีน พันธมิตรของอิหร่าน ที่แสดงออกชัดเจนว่าจะไม่เข้าไปยุ่งเกี่ยวกับความขัดแย้งในตะวันออกกลางในช่วงนี้ เพราะจีนเองกำลังรับมือกับนโยบายเศรษฐกิจและกำแพงภาษีที่รัฐบาลทรัมป์ประกาศออกมาล่าสุด ส่วนรัสเซียก็สู้รบติดพันในสงครามยูเครน

ผู้แทนรัฐบาลจีนและรัสเซียในคณะมนตรีความมั่นคงแห่งสหประชาชาติ (UNSC) เรียกร้องให้สหรัฐฯ ยุติการแทรกแซงในตะวันออกกลาง แต่การจะทำให้รัฐบาลทรัมป์ยอมรับหรือทำตามข้อเสนอของ UNSC ก็ไม่ใช่เรื่องง่ายเช่นกัน เพราะทรัมป์ไม่สนใจเงื่อนไขหรือข้อตกลงที่เกิดจากกลไกระหว่างประเทศมาแต่ไหนแต่ไร ถึงขั้นสั่งให้สหรัฐฯ ถอนตัวจากความร่วมมือระหว่างประเทศมาแล้วหลายด้าน ไม่ว่าจะเป็นกรณีข้อตกลงด้านสภาพอากาศเปลี่ยนแปลงหรือการถอนตัวจาก UNESCO ที่มีเป้าหมายในการพัฒนาต่างจากรัฐบาลทรัมป์

ส่วน Financial Times และ The Independent รายงานว่าคนวงในรัฐบาลที่ทรัมป์รับฟังและขอคำปรึกษาในช่วงนี้มีภูมิหลังที่หลากหลาย แต่กลับไม่ค่อยมีผู้เชี่ยวชาญเฉพาะด้านสักเท่าไหร่ การตัดสินใจทำสงครามจึงเป็นเรื่องที่เกิดขึ้นได้ยาก เพราะผู้สนับสนุนทรัมป์จำนวนมากก็ไม่เห็นด้วยกับการส่งทหารไปรบต่างแดน และมีการแจกแจงเพิ่มเติมว่าช่วงนี้ทรัมป์รับฟังคำแนะนำเรื่องอิหร่านจากใครบ้าง

คนแรกที่ทรัมป์ปรึกษาเรื่องอิหร่านคือรองประธานาธิบดี เจ.ดี. แวนซ์ ซึ่งมีประสบการณ์ในฐานะสื่อสายทหารมาก่อน แต่เป็นผู้สนับสนุนที่จงรักภักดีต่อทรัมป์อย่างมาก และการแสดงท่าทีต่อต้านผู้นำยูเครนซึ่งเป็นพันธมิตรของสหรัฐฯ ในช่วงที่ผ่านมาของแวนซ์ก็ทำให้คนตั้งคำถามถึงวิจารณญาณในการปฏิบัติหน้าที่ ‘เพื่อสันติภาพ’ ของเขาอยู่ไม่น้อย 

คนอื่นๆ ที่เป็น ‘วงใน’ ของทรัมป์ ได้แก่ มาร์โค รูบิโอ รัฐมนตรีกระทรวงการต่างประเทศ อดีตคู่แข่งของทรัมป์ในการชิงตำแหน่งตัวแทนพรรครีพับลิกันในศึกเลือกตั้งประธานาธิบดีสหรัฐฯ แต่ปัจจุบันถูกตั้งฉายาว่าเป็น ‘รัฐมนตรีทุกสิ่งอย่าง’ (Secretary of Everything) ของทรัมป์ ตามด้วย สตีฟ วิตคอฟ นักธุรกิจด้านอสังหาริมทรัพย์ซึ่งถูกทรัมป์แต่งตั้งเป็นทูตด้านตะวันออกกลาง และซูซาน ไวล์ส อดีตผู้จัดการแคมเปญหาเสียงเลือกตั้งของทรัมป์ ซึ่งปัจจุบันเป็นหัวหน้าเจ้าหน้าที่ประจำทำเนียบขาว

นายทหารที่พอจะขึ้นชื่อว่ามีประสบการณ์อยู่บ้างและอยู่ในกลุ่ม ‘วงใน’ คือ พลเอกเอริก คูริลลา ผู้บัญชาการกองบัญชาการกลางของสหรัฐฯ (CENTCOM) ซึ่งรับผิดชอบภารกิจทางทหารในตะวันออกกลางและเอเชียกลาง แต่ก็ขึ้นชื่อเรื่องความใจร้อนและเคยถูกสอบสวนทางวินัยเมื่อปี 2024 เพราะมีกรณีที่คูริลลาไม่ฟังคำเตือนของนักบินซึ่งบอกให้เขาคาดเข็มขัดขณะโดยสารเครื่องบินของกองทัพ โดยมีรายงานว่าคูริลลาด่ากลับแถมยังผลักนักบินที่ยึดมั่นในหลักความปลอดภัยอย่างเคร่งครัดคนนั้นอย่างแรงจนเกือบทะเลาะวิวาทกัน 

ส่วนทหารอีกคนคือ พลโทแดน เคน อดีตที่ปรึกษาด้านความมั่นคงในรัฐบาล จอร์จ ดับเบิลยู. บุช ผู้ริเริ่มสงครามอิรัก ซึ่งต่อมาถูกคนอเมริกันมองว่าเป็นความสูญเปล่า แถมยังเป็นการทำสงครามที่ถูกตั้งข้อสงสัยถึงประสิทธิภาพในการทำงานด้านข่าวกรองอย่างมาก เพราะผลสอบสวนข้อเท็จจริงในปี 2013 ชี้ว่าอิรักเคยพยายามพัฒนาอาวุธอานุภาพทำลายล้ายสูงอยู่ช่วงหนึ่งและระงับโครงการไปตั้งแต่ปี 1991 แต่กว่าที่สหรัฐฯ จะรับทราบเรื่องนี้และใช้เป็นข้ออ้างในการบุกโจมตีอิรักจริงๆ ก็คือปี 2001-2003 ซึ่งห่างกันกว่าหนึ่งทศวรรษ และคนในอดีตรัฐบาลก็ยอมรับเองว่าการวิเคราะห์ข้อมูลมีความผิดพลาดเกิดขึ้นจริง

ด้วยเหตุนี้ นักวิเคราะห์หลายรายจึงประเมินในแง่ดีว่าการทำสงครามอิหร่านยืดเยื้อจะยังไม่เกิดขึ้นในระยะเวลาอันใกล้ เพราะสหรัฐฯ คงไม่อยากซ้ำรอยอดีตที่ผิดพลาดในอิรัก แต่หากคาดการณ์แบบเลวร้ายที่สุดก็คือทรัมป์เป็นผู้นำรัฐบาลที่ไม่สามารถคาดเดาอะไรล่วงหน้าได้ จึงอาจมีกลยุทธ์ใหม่ๆ ที่สร้างแรงสั่นสะเทือนไปทั่วทั้งโลกออกมาได้อีกเรื่อยๆ