เศรษฐกิจลาว แค่โตช้า หรือกำลังเข้าสู่วิกฤติ "กับดักหนี้สินจีน"

ภาพชาวลาวเข้าคิวเติมน้ำมันตามปั๊มต่างๆ มีปรากฏให้เห็นอีกครั้งในเดือนนี้หลังมีข่าวว่า บริษัท ปตท. ลาว ซึ่งคือ ปตท.ของไทยนั่นเอง ออกประกาศเมื่อวันที่ 21 กันยายน ที่ผ่านมาว่า บริษัทที่ทำธุรกิจสถานีบริการน้ำมันในลาวกำลังประสบกับปัญหาอัตราแลกเปลี่ยนผันผวน ทำให้ขาดแคลนเงินตราต่างประเทศในการนำเข้าน้ำมัน ซึ่งอาจจะส่งผลกระทบให้เกิดภาวะขาดแคลนน้ำมันเชื้อเพลิงขึ้นได้

ปตท.ลาวจึงแจ้งลูกค้าและสถานีตัวแทนจำหน่ายน้ำมันในลาวว่า นับแต่วันที่ 18 กันยายน เป็นต้นไป เพื่อเป็นการบริหารน้ำมันให้กับลูกค้าอย่างเหมาะสม บริษัทจำเป็นต้องจำกัดการจำหน่ายน้ำมันดีเซล เบนซิน และ เบนซินชนิดพิเศษ 

หลังจากนั้นเพียงหนึ่งวัน สมาคมผู้ค้าแก๊สและน้ำมันเชื้อเพลิงและกระทรวงอุตสาหกรรมและพาณิชย์ของลาว ได้รีบออกประกาศชี้แจงว่า ภาพที่เห็นตามสื่อสังคมออนไลน์นั้นส่วนหนึ่งอาจจะเป็นภาพเก่าที่เคยเกิดขึ้นเมื่อปีที่แล้วซึ่งมีผู้นำมาประกอบกับประกาศของ ปตท.ลาวก่อนหน้า แต่จากการตรวจสอบบริษัทที่นำเข้าน้ำมันเชื้อเพลิงในลาวทั้ง 14 บริษัทพบว่ายังคงนำเข้าได้ตามปกติและสามารถตอบสนองความต้องการของประชาชนชาวลาวได้เพียงพอ อีกทั้งภาครัฐก็ได้จัดหาเงินตราต่างประเทศให้เพียงพอต่อความต้องการด้วยเช่นกัน

ประกาศฉบับหลังนี้อาจช่วยผ่อนคลายปัญหาทางจิตวิทยาได้บ้าง แต่เรื่องเศรษฐกิจนั้นโกหกกันไม่ได้ เพราะวันที่ 21 นั่นเอง ราคาขายปลีกแก๊สโซลีน (น้ำมันเบนซิน) ชนิดธรรมดาปรับตัวสูงขึ้นจากลิตรละ 23,680 กีบ เป็น 24,490 กีบ เบนซินพิเศษจาก 31,530 เป็น 32,730 กีบต่อลิตร และ ดีเซลจากลิตรละ 21,440 กีบ เป็น 22,040 กีบ 

ในความเป็นจริงของชีวิตนั้นประชาชนลาวประสบปัญหาเรื่องปากท้องมาได้ระยะหนึ่งแล้ว อันเนื่องมาจากปัญหาเงินเฟ้อถีบตัวขึ้นสูงและเงินกีบสูญค่าไปอย่างรวดเร็ว ธนาคารโลกทำการสำรวจเศรษฐกิจครัวเรือนในลาวระหว่างเดือนมิถุนายน-กรกฎาคมพบว่า 87 เปอร์เซ็นต์ของผู้ตอบแบบสอบถามทางโทรศัพท์บอกว่าตัวเองได้รับผลกระทบจากปัญหาเงินเฟ้อ หลายครอบครัวต้องพยายามหาทางเอาตัวรอดด้วยการหาอาหารราคาถูกมาบริโภคหรือกู้ยืมเงินมาเพื่อใช้จ่ายปะทังชีวิตกันแล้ว

มากกว่าครึ่งของประชากรที่บอกว่าครอบครัวได้รับผลกระทบจากเงินเฟ้อบอกว่าต้องลดค่าใช้จ่ายทางด้านการศึกษาของเด็กๆ 14 เปอร์เซ็นต์ของครอบครัวที่ยากจนเหล่านี้บอกว่าพวกเขาต้องตัดสินใจเอาลูกหลานออกจากโรงเรียนเนื่องจากไม่สามารถหาเงินส่งเสียได้

ภาครัฐพยายามหาทางผ่อนคลายด้วยการเปิดร้านค้าจำหน่ายสินค้าอุปโภค-บริโภคราคาถูก 17 จุดในนครหลวงเวียงจันทน์ ระหว่างวันที่ 26-30 กันยายน มาตรการนี้อาจจะช่วยแบ่งเบาภาระให้กับคนในเมืองหลวงบางกลุ่มได้บ้างเป็นการชั่วคราว แต่ปัญหาโดยรวมยังอยู่และอาจจะทวีความรุนแรงมากขึ้น

เงินเฟ้อของลาวนั้นน่าจะอยู่ในสภาพที่ควบคุมลำบาก รายงานล่าสุดของธนาคารพัฒนาแห่งเอเชียที่เพิ่งออกมาในปลายเดือนกันยายนนี่เอง เปิดเผยว่า ปีที่แล้วเงินเฟ้อของลาวอยู่ที่ระดับ 23 เปอร์เซ็นต์ต่อปี และถึงเดือนกันยายนปีนี้อัตราเงินเฟ้อลาวอยู่ที่ 28 เปอร์เซ็นต์ ที่หนักหนาสำหรับประชาชนทั่วไปคือ อัตราเงินเฟ้อในสินค้าหมวดอาหารสูงถึง 45.6 เปอร์เซ็นต์ ในช่วง 8 เดือนแรกของปีนี้ หรือเพิ่มขึ้น 12.3 เปอร์เซ็นต์เมื่อเปรียบเทียบกับช่วงเดียวกันของปีก่อน อันเนื่องมาจากการที่ต้องนำเข้าอาหารบางประเภทจากต่างประเทศและต้นทุนทางการเกษตรเพิ่มสูงขึ้น อำนาจการซื้อของครัวเรือนลดต่ำลง

ภาวะเงินเฟ้อนั้นส่วนหนึ่งมาจากความผันผวนของค่าเงินกีบ ปีที่แล้วค่าเงินกีบลดลง 50 เปอร์เซ็นต์เมื่อเปรียบเทียบกับเงินดอลลาร์สหรัฐ และ 44 เปอร์เซ็นต์เมื่อเปรียบเทียบกับเงินบาทของไทย ปีนี้ค่าเงินกีบลดลงจากเดือนมกราคม-สิงหาคม 13.6 เปอร์เซ็นต์ อัตราแลกเปลี่ยนในเดือนกันยายน อยู่ที่ 20,321 กีบต่อ 1 ดอลลาร์สหรัฐ (อัตราตลาดที่เป็นจริงอยู่ที่ประมาณ 24,000 กีบต่อดอลลาร์) 551 กีบต่อ 1 บาทไทย

ปัญหาทางเศรษฐกิจสำคัญของลาวในปัจจุบันคือหนี้สาธารณะที่นับวันมีแต่จะพอกพูน กองทุนการเงินระหว่างประเทศ รายงานว่า หนี้ของลาวในปี 2023 นี้มากถึง 123 เปอร์เซ็นต์ของ ผลิตภัณฑ์มวลรวมภายในประเทศมากกว่าครึ่งของมูลหนี้ทั้งหมดนั้นเป็นหนี้จีนอันเนื่องมาจากการกู้ยืมมาทำโครงการพัฒนาสาธารณูปโภคขนาดใหญ่ เช่น รถไฟ และ เขื่อนผลิตไฟฟ้า เป็นต้น

ธนาคารพัฒนาแห่งเอเชียให้ข้อมูลเพิ่มเติมว่า หนี้สาธารณะของลาวเพิ่มขึ้นอย่างต่อเนื่องจาก 76 เปอร์เซ็นต์ของจีดีพีในปี 2021 เป็น 97 เปอร์เซ็นต์ในปีที่แล้ว และภาระหนี้สินดังกล่าวเป็นตัวฉุดรั้งการเจริญเติบโตทางเศรษฐกิจ รายงานฉบับเดียวกันของธนาคารพัฒนาแห่งเอเชีย ได้ปรับลดคาดการณ์การเติบโตทางเศรษฐกิจของลาวในปีนี้จาก 4 เหลือ 3.7 เปอร์เซ็นต์

นักวิเคราะห์ต่างชาติจำนวนหนึ่งเห็นว่า ลาวกำลังตกอยู่ในภาวะติดกับหนี้สินของจีน อันเนื่องมาจากการเข้าร่วมโครงการภายใต้กรอบการพัฒนาต่างๆ ของจีนอย่างมากมายในระยะที่ผ่านมา เช่นโครงการหนึ่งแถบหนึ่งเส้นทาง ความร่วมมือล้านช้าง-แม่โขง เป็นต้น

แต่นายกรัฐมนตรี สอนไซ สีพันดอน ให้สัมภาษณ์กับ CGTN (China Global Television Network) สื่อทางการของจีนเมื่อกลางเดือนกันยายนที่ผ่านมาว่า แม้ลาวจะเข้าร่วมโครงการพัฒนาและมีการลงทุนในโครงการขนาดใหญ่มากมาย แต่ไม่ได้ตกอยู่ในกับดักหนี้สินของจีน เพราะลาวกู้เงินจากแหล่งทางการเงินระหว่างประเทศอื่นๆ ด้วยเหมือนกัน “หนี้เหล่านี้เป็นประโยชน์ต่อการพัฒนาเศรษฐกิจและสังคมของลาว นั่นจึงเป็นเหตุผลว่าทำไมเราต้องกู้เงินมา” นายกรัฐมนตรี สอนไซ กล่าวในการให้สัมภาษณ์

อย่างไรก็ตาม แม้อาจจะยังพูดไม่ได้เต็มปากว่า ลาวตกอยู่ในกับดักหนี้สินของจีนแล้ว แต่ธนาคารพัฒนาแห่งเอเชียชี้ให้เห็นอย่างชัดเจนว่า การที่รัฐบาลลาวผูกการพัฒนาเศรษฐกิจเอาไว้กับจีนอย่างมากเช่นนี้ ย่อมจะได้รับผลกระทบจากภาวะชะลอตัวทางเศรษฐกิจของจีนอย่างหลีกเลี่ยงไม่ได้