‘ระบบส่งยาฉีดรักษามะเร็งสมองจากเจลพอลิเมอร์’ นวัตกรรมที่นักวิจัยไทยพัฒนา ช่วยรักษาผู้ป่วยมะเร็งสมองได้ดีขึ้น

โรคมะเร็งยังคงเป็นโรคที่เทคโนโลยีทางการแพทย์เอาชนะได้ยาก แม้โลกเราจะมีการพัฒนายาเพื่อรักษามะเร็งออกมามากมายแล้ว แต่โรคนี้ก็สุดแสนจะร้ายกาจ และร่างกายคนเรานั้นก็สุดแสนจะซับซ้อน ขณะเดียวกันนักวิจัยทั่วโลกก็ไม่ย่อท้อที่จะพยายามหาวิธีใหม่ๆ มารักษาผู้ป่วยให้รอดจากโรคร้ายนี้

ในเมืองไทยเพิ่งมีการเปิดตัวนวัตกรรมที่เป็นอีกความหวังที่จะต่อชีวิตผู้ป่วยโรคมะเร็งสมองให้มีชีวิตอยู่ต่อได้นานขึ้น นั่นคือ ‘ระบบส่งยาฉีดรักษามะเร็งสมองจากเจลพอลิเมอร์’ (Injectable Polymeric Drug Delivery System for Human Brain Cancer Treatment) ที่ส่งยาเข้าถึงเป้าหมายก้อนเนื้อมะเร็งในสมองได้อย่างตรงจุด 

นวัตกรรมที่ว่านี้เกิดจากการทำงานร่วมกันของทีมนักวิจัยจากมหาวิทยาลัยมหิดลที่ร่วมวิจัยและพัฒนากันเป็นเวลาหลายปี ประกอบด้วย รศ.ดร.นรเศรษฐ์ ณ สงขลา หัวหน้าทีมวิจัยและหัวหน้าภาควิชาวิศวกรรมชีวการแพทย์ คณะวิศวกรรมศาสตร์ มหาวิทยาลัยมหิดล รศ.นพ.อัตถพร บุญเกิด แพทย์ผู้เชี่ยวชาญด้านศัลยกรรมระบบประสาท ภาควิชาศัลยศาสตร์ และ ศ.นพ.สุรเดช หงส์อิง ภาควิชากุมารเวชศาสตร์ คณะแพทยศาสตร์โรงพยาบาลรามาธิบดี มหาวิทยาลัยมหิดล 

ในอดีต วิธีการรักษาผู้ป่วยโรคมะเร็งสมองที่แพทย์ใช้มี 3 วิธี เหมือนการรักษาโรคมะเร็งอื่นๆ คือ การให้ยาเคมีบำบัด (chemotherapy) การผ่าตัด การฉายรังสี ซึ่งอาจจะใช้ทั้ง 3 วิธีร่วมกัน 

และในช่วงหลังๆ น่าจะสัก 5-10 ปีหลังมานี้ มีความก้าวหน้าทางการแพทย์ที่เข้ามาเป็นอีกตัวเลือกในการรักษามะเร็ง ก็คือนวัตกรรมที่เรียกว่า ‘การรักษาแบบมุ่งเป้า’ (targeted therapy) หรือ คือการรักษาด้วยยาที่ออกฤทธิ์ทำลายเฉพาะเจาะจงที่เซลล์มะเร็งเท่านั้น เป็นวิธีการรักษาที่มีประสิทธิภาพสูง และยาไม่ออกฤทธิ์ทำลายเซลล์ปกติ มีผลข้างเคียงต่อร่างกายน้อยกว่าการรักษาด้วยเคมีบำบัดมาก 

ส่วนเจ้านวัตกรรม ‘ระบบส่งยาฉีดรักษามะเร็งสมองจากเจลพอลิเมอร์’ นี้ มันเป็นระบบส่งยาเข้าไปทำลายก้อนเนื้อมะเร็งในสมองได้อย่างตรงเป้าหมาย ช่วยลดการสูญเสียปริมาณยา และลดการเกิดความเป็นพิษต่อเซลล์และอวัยวะปกติได้เป็นอย่างดี 

ในเมื่อโลกนี้มีสิ่งที่เรียกว่า ‘การรักษาแบบมุ่งเป้า’ อยู่แล้ว ทำไมการที่นักวิจัยสามารถวิจัยและพัฒนานวัตกรรม ‘ระบบส่งยาฉีดรักษามะเร็งสมองจากเจลพอลิเมอร์’ จึงสำคัญล่ะ? 

ก็ต้องอธิบายว่า การรักษาแบบยามุ่งเป้านั้นอาจจะทำได้ง่ายกับมะเร็งที่เกิดในหลายๆ อวัยวะ แต่สำหรับมะเร็งสมองนั้นส่งยาเข้าไปได้ยาก หรือถ้าจะพูดให้ครบกว่านั้นคือ โรคมะเร็งสมองเป็นมะเร็งที่รักษายากมาก ไม่ว่าจะด้วยวิธีไหนก็ตาม แต่นวัตกรรม ‘ระบบส่งยาฉีดรักษามะเร็งสมองจากเจลพอลิเมอร์’ นี้ มันเป็นเครื่องมือ หรือวิธีหนึ่งที่จะส่งยาเข้าไปถึงเป้าหมายได้ง่ายขึ้น และให้ประสิทธิภาพดีขึ้น 

ศ.นพ.ปิยะมิตร ศรีธรา คณบดีคณะแพทยศาสตร์โรงพยาบาลรามาธิบดี มหาวิทยาลัยมหิดล ให้ข้อมูลและอธิบายว่า โรคมะเร็งสมองเป็นมะเร็งที่มีความอันตรายสูง และรักษายากกว่ามะเร็งที่อวัยวะอื่นๆ การรักษาด้วยการให้ยาเคมีบำบัดนั้นยาก เนื่องจากสมองมีตัวกั้นระหว่างเลือดกับสมอง (blood brain barrier) ที่ทำให้ส่งยาเคมีบำบัดเข้าไปสู่ก้อนเนื้อมะเร็งในสมองได้ยาก ส่วนการรักษาโดยการผ่าตัดก็ยากอีก เนื่องจากสมองเป็นอวัยวะส่วนสำคัญที่ควบคุมการทำงานของร่างกาย หากตัดเนื้อสมองออกเป็นบริเวณกว้างมาก อาจทำให้ร่างกายเกิดภาวะอัมพาตได้ 

รศ.นพ.อัตถพร บุญเกิด แพทย์ผู้เชี่ยวชาญด้านศัลยกรรมระบบประสาท ภาควิชาศัลยศาสตร์ คณะแพทยศาสตร์โรงพยาบาลรามาธิบดี มหาวิทยาลัยมหิดล ให้ข้อมูลว่า ‘ระบบส่งยารักษามะเร็งสมองจากเจลชีวพอลิเมอร์’ เป็นทางเลือกที่ดี และตอบโจทย์ในการแก้ไขข้อจำกัดของวิธีการรักษาด้วยการผ่าตัด หรือวิธีผสมผสานการผ่าตัดกับการฉายรังสี ซึ่งยังมีอัตราการรอดชีวิตต่ำ เนื่องจากสมองเป็นอวัยวะที่มีความละเอียดอ่อน ซับซ้อน และอ่อนไหวต่อหลายระบบในร่างกาย ทำให้ยากลำบากต่อการผ่าตัดเอาเซลล์มะเร็งสมองออกมาให้หมดได้ เมื่อมีนวัตกรรมนี้แล้ว แพทย์สามารถใช้เจลชีวพอลิเมอร์ที่มีตัวยานี้วางรอบๆ ขอบเขตแผลที่นำก้อนมะเร็งออกแล้ว ซึ่งบริเวณโดยรอบอาจมีเชื้อของเซลล์มะเร็งหลงเหลืออยู่ เป็นการป้องกันการเกิดโรคซ้ำ ซึ่งเพิ่มโอกาสการรอดชีวิตของผู้ป่วย

เมื่อเราเขาใจว่ามีอุปสรรคอย่างไรในการรักษามะเร็งสมองด้วยวิธีต่างๆ เราก็จะเห็นถึงความสำคัญของนวัตกรรม ‘ระบบส่งยาฉีดรักษามะเร็งสมองจากเจลพอลิเมอร์’ มากขึ้นว่ามันมาลดอุปสรรคในการรักษาอย่างไร

แต่ทั้งนี้ก็ต้องให้ข้อมูลด้วยว่า ระบบที่ใช้ในการส่งยาเข้าไปรักษามะเร็งสมองนั้นมีแบบอื่นที่ใช้มาก่อนหน้านี้แล้ว ซึ่งแต่ละวิธีแต่แบบก็อาจจะมีจุดเด่น จุดด้อย ข้อจำกัด และมักมีค่าใช้จ่ายสูง ส่วนระบบส่งยาฉีดรักษามะเร็งสมองจากเจลพอลิเมอร์นี้ ก็มีการใช้อยู่แล้วในประเทศทางตะวันตกที่มีความก้าวหน้ามากกว่า แต่ในเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ รวมทั้งในประเทศไทยยังไม่มีการนำนวัตกรรมนี้เข้ามาใช้ เพราะมีค่าใช้จ่ายสูง 

ดังนั้น การที่นักวิจัยสามารถวิจัยและพัฒนาระบบนี้ได้เองในประเทศไทย จะทำให้ผู้ป่วยในประเทศไทยเข้าถึงวิธีการรักษาที่มีประสิทธิภาพมากขึ้นได้ง่ายขึ้น เพราะมีค่าใช้จ่ายน้อยกว่าการรักษาด้วยนวัตกรรมที่นำเข้ามาจากต่างประเทศ 

รศ.ดร.นรเศรษฐ์ ณ สงขลา หัวหน้าภาควิชาวิศวกรรมชีวการแพทย์ คณะวิศวกรรมศาสตร์ มหาวิทยาลัยมหิดล ให้ข้อมูลลงรายละเอียดว่า ทีมวิจัยคณะวิศวกรรมศาสตร์ มหาวิทยาลัยมหิดล คิดค้นและสังเคราะห์ชีวพอลิเมอร์ (BioPolymer) ซึ่งมีคุณสมบัติพิเศษขึ้นมาเอง และพัฒนาเป็นองค์ประกอบสำคัญของระบบส่งยาฉีดเพื่อรักษามะเร็งสมองโดยไม่เป็นพิษต่อร่างกาย และสามารถย่อยสลายได้ทางชีวภาพ 

คณะนักวิจัยคัดเลือกชีวพอลิเมอร์ที่ว่านี้มาจากโคพอลิเมอร์ (Co-Polymer) ซึ่งประกอบด้วยพอลิเมอร์ชนิดต่างๆ ที่มีคุณสมบัติแบบฉีดได้ และสามารถจับตัวเป็นก้อนแข็ง ทำให้ฟังก์ชันการทำงานของระบบส่งยาฉีดรักษาเซลล์สมองมีประสิทธิผล 

ส่วนการทำงานของ ‘ระบบส่งยาฉีดรักษามะเร็งสมองจากเจลพอลิเมอร์’ นี้ รศ.ดร.นรเศรษฐ์ อธิบายว่า เมื่อฉีดยาเข้าสู่เป้าหมาย (ก้อนเนื้องอก หรือก้อนเนื้อมะเร็งในสมอง) น้ำที่อยู่ในร่างกายจะแทรกซึมเข้าไปในสารละลายพอลิเมอร์ที่ถูกฉีดเข้าไปในสมอง ทำให้เกิดการเปลี่ยนสภาพจากสารละลายไปเป็นสารกึ่งแข็งกึ่งเหลว หรือ ‘เจลชีวพอลิเมอร์’ ซึ่งทำหน้าที่กักเก็บยาต้านมะเร็งสมองที่ชื่อยา ‘7-Ethyl-10-Hydroxycamptothecin’ (SN-38) ไว้ภายใน แล้วค่อยๆ ปล่อยยาเข้าสู่เป้าหมายมะเร็งในสมองได้นานกว่า 60 วัน และหลังจากนั้น เจลชีวพอลิเมอร์จะย่อยสลายไป 

นอกจากนวัตกรรมนี้จะสร้างประโยชน์ต่อการรักษาผู้ป่วยในประเทศไทยแล้ว นวัตกรรมนี้ยังจะเป็นประโยชน์ต่อการรักษาผู้ป่วยทั่วโลกด้วย หากบริษัทข้ามชาตินำไปพัฒนาและถูกนำไปใช้ในนานาประเทศ และ รศ.ดร.จักรกฤษณ์ ศุทธากรณ์ คณบดีคณะวิศวกรรมศาสตร์ มหาวิทยาลัยมหิดล มีมุมมองว่านวัตกรรมนี้มีโอกาสที่จะสร้างมูลค่าทางเศรษฐกิจได้ด้วย เพราะในแต่ละปีมีผู้ป่วยทั่วโลกราว 2,000 ล้านคนที่ต้องการใช้ระบบส่งยาเข้าร่างกายรูปแบบต่างๆ ที่มีประสิทธิภาพเพื่อการรักษาโรค ซึ่งมีมูลค่าทางเศรษฐกิจรวมกว่า 200,000 ล้านดอลลาร์สหรัฐ