‘แกงส้ม’ อาหารยอดแย่? หรือเรายังเผยแพร่วัฒนธรรมอาหารไม่มากพอ?

ทันทีที่เห็นว่า ‘แกงส้ม’ ของบ้านเรา ถูกจัดให้เป็น ‘อาหารยอดแย่’ อันดับ 12 โดย TasteAtlas เว็บไซต์ที่รวบรวมร้านอาหาร สูตรอาหาร และรีวิวจากนักชิมทั่วโลก ก็ทำให้คนไทยที่มีใจรักต่อแกงส้มทั้งหลาย เดือดเนื้อร้อนใจกันไม่น้อย

ฉันที่เป็นหนึ่งในคนรักแกงส้ม โดยไม่มีเกี่ยงงอนว่าจะเป็นของภาคกลางหรือภาคใต้ เมื่อเห็นข่าวนี้ก็อดสะเทือนใจไปกับเขาด้วยไม่ได้

ถึงจะดูใจร้ายกับแกงส้มไปสักหน่อย แต่อย่างไรก็ดี อาหารก็เหมือนกับใดๆ ในโลก หากจะมีคน ‘รัก’ ก็ย่อมมีคน ‘ไม่รัก’ เป็นธรรมดา การจัดอันดับของสถาบันใดก็ตาม คงไม่ได้ทำให้ความรักที่เรามีต่อแกงส้มลดน้อยถอยลงแต่อย่างใด

แต่เมื่อลองพิจารณาแล้ว ฉันก็พอจะเห็นสาเหตุ ที่ทำให้แกงส้มไม่เป็นที่โปรดปรานของชาวต่างชาติหลายคน

อันดับแรก แกงส้มเป็นอาหารที่ทำให้อร่อย ‘ไม่ง่าย’ นัก 

เพราะหลายครั้ง ฉันก็มักจะผิดหวังกับแกงส้มตามร้านอาหารหลายร้าน ที่บ้างก็ใสเกินไป บ้างก็หวานเกินไป ยิ่งถ้าเป็นเรื่องรสเปรี้ยว แล้วเลือกใช้ ‘น้ำมะนาว’ แทน ‘น้ำมะขามเปียก’ ก็จะทำให้รสชาติของมันผิดเพี้ยนกันไปใหญ่

แกงส้มจึงเป็นอาหารที่ทำกินเองในบ้านอร่อยเสมอ ยิ่งอุ่นกินหลายวัน ก็ยิ่งอร่อย 

ในช่วงแรก บ้านเรายังได้กินแกงส้มฝีมือแม่กันอยู่ แต่ตั้งแต่ที่แม่ได้รู้จัก น้าจิ๊บ เจ้าของร้านข้าวแกงที่เคยมาเช่าพื้นที่หน้าบ้าน พวกเราก็เริ่มฝากท้องไว้กับแกงส้มฝีมือน้าจิ๊บมากขึ้น ยิ่งเมื่อลมหนาวมาถึง แม่ก็จะซื้อไข่ปลาริวกิวมาเป็นกิโล เพื่อไหว้วานให้น้าจิ๊บทำแกงส้มให้พวกเรากิน

“น้าจิ๊บทำแกงส้มอร่อยกว่า” ขนาดแม่ยังเอ่ยยอมรับ และก็ดูจะยินดีที่มีคนมาทำของอร่อยให้กินบ้าง

ฉันเคยติดสอยห้อยตามแม่ไปดูน้าจิ๊บทำแกงส้มครั้งหนึ่ง พบว่าน้าจิ๊บทำแกงส้มเองแทบทุกขั้นตอน ตั้งแต่โขลกเครื่องแกง ซึ่งส่งกลิ่นหอมไปทั่วทั้งครัว 

น้าจิ๊บจะปรุงรสไม่มาก แต่มักเน้นย้ำว่า ให้ปรุงรสเปรี้ยวด้วยน้ำมะขามเปียกที่คั้นจากฝักเสมอ เพราะน้ำมะขามเปียกแบบขวดจะไม่ได้ความหอมเข้มข้นแบบคั้นสดใหม่

และสุดท้าย น้าจิ๊บจะใส่ปลาป่นโขลกลงไปในแกงส้ม จนทำให้น้ำข้นนัว

พอมานึกเอาตอนนี้ ฉันก็ยังเสียดาย ที่ตอนนั้นตัวเองไม่ได้สนใจการทำอาหารขนาดนั้น จึงไม่ได้จดจำสูตรแกงส้มของน้าจิ๊บไว้

ส่วนแม่ที่ขอสูตรน้าจิ๊บมา ก็มักขี้เกียจโขลกเครื่องแกงเอง และกลับไปพึ่งพาฝีมือน้าจิ๊บเหมือนเดิม เลยไม่มีใครสักคนที่จำสูตรได้

แต่นอกจากการทำให้อร่อยยากแล้ว ฉันยังคิดว่าที่ชาวต่างชาติหลายคนไม่ชอบแกงส้ม อาจจะเป็นเพราะรสชาติอันซับซ้อนของมัน เพราะนอกจากความเผ็ดร้อนแล้ว มันก็ยังเต็มไปด้วยวัตถุดิบที่เข้มข้น เกินกว่าประสาทรับรู้รสที่พวกเขาคุ้นชิน จะกำซาบ หรือรับได้

ฉันสังเกตว่าอาหารที่ได้รับความนิยมอันดับต้นๆ ส่วนใหญ่มักจะมีรสกลางๆ ค่อนไปทางหวานมันเล็กน้อย เช่น เมนู ‘ข้าวซอย’ ที่เคยได้อันดับหนึ่งของ ‘ซุปที่ดีที่สุด’ บนเว็บไซต์เดียวกันมาแล้ว

เรื่องนี้พานทำให้ฉันนึกไปถึงเวลาซื้อของกินติดไม้ติดมือไปฝากชาวต่างชาติ ขนมอย่างทอฟฟี่กะทิใส่ถั่วมักจะได้รับความนิยมเสมอ ซึ่งฉันคิดว่าคงเป็นเพราะรสหวานมัน และก็ยังมีขนมหวานของทางตะวันตกที่ใกล้เคียงกัน อย่างอัลมอนด์พราลีน จึงทำให้พวกเขาเข้าใจในรสชาติได้ไม่ยาก แต่ถ้าเป็นของกินที่มีรสชาติซับซ้อน อย่างเช่น กล้วยสอดไส้มะขาม พวกเขาก็มักจะทำหน้างงงวยกันเสมอ

ตอนที่กินแกงส้ม พวกเขาก็คงรู้สึกเช่นนั้น

อย่างไรก็ดี ฉันคิดว่าในวัฒนธรรมของชาวต่างชาติ อาจมองว่าแกงส้มก็คือซุปชนิดหนึ่ง 

ฉันเคยเจอชาวต่างชาติที่สั่งแกงส้มโดยไม่มีข้าวสวยร้อนๆ และไข่เจียวเคียงคู่มาแบบคนไทยเรา ภาพที่เห็นก็คือ พวกเขากำลังใช้ช้อนตักน้ำแกงส้มกินประหนึ่งซุป ซึ่งเป็นภาพที่ชวนให้ตกใจอยู่ไม่น้อย เมื่อจินตนาการตามว่า เราต้องซดน้ำแกงเผ็ดร้อนและเข้มข้น โดยไม่มีข้าวมาช่วยซับรส

จะกล่าวโทษว่าพวกเขากินไม่เป็นก็คงไม่ได้ เพราะในฐานะเจ้าบ้าน หน้าที่ของเราก็ควรจะเผยแพร่วัฒนธรรมการกินอาหารไทยให้ต่างชาติเข้าใจได้ลึกซึ้งกว่านี้

และเมื่อคิดถึงเหตุการณ์นั้นขึ้นมาทีไร ฉันก็นึกอยากให้บ้านเรามีสื่อที่นำเสนอเรื่องวัฒนธรรมอาหาร เช่นเดียวกับ ‘ซีรีส์เกาหลี’ เสียจริงๆ 

เผื่อว่าวันหนึ่ง ‘แกงส้ม’ จะกลายเป็นที่รักของผู้คนทั่วโลกขึ้นมาบ้าง